Các doanh nghiệp đã có sự chuẩn bị nhất định cho việc khai thác kênh xúc tiến bán hàng đầy tiềm năng qua Thương mại điện tử. Tuy nhiên, việc tìm kiếm nhân sự phù hợp có kiến thức và các kỹ năng kinh doanh trực tuyến để có thể tiến hành giao dịch vẫn đang là bài toán khó giải…
Nhu cầu nguồn nhân lực cho Thương mại điện tử tại Việt NamÔng Vincent Wong, Giám Đốc Điều hành Cấp cao Bộ phận Phát triển Kinh Doanh và Dịch vụ người Mua, Tập đoàn Alibaba.com cho biết: “Trong khi ngày càng nhiều người mua tìm kiếm các sản phẩm mới và cơ hội giao thương với các nước Đông Nam Á, các doanh nghiệp (DN) Việt Nam cũng đang chủ động tìm kiếm cơ hội tiếp cận họ thông qua thương mại điện tử (TMĐT). Cùng với tỷ lệ sử dụng Internet tại Việt Nam tăng trưởng rất nhanh với mức35% (số liệu tháng 1/2012), con số 200.000 thành viên Việt Nam là con số khá ấn tượng so với nhiều quốc gia khác trên Alibaba.com”.
Theo thống kê của VietnamWorks.com, một trong những website việc làm phổ biến hiện nay, tăng trưởng nhu cầu tuyển dụng của ngành Internet/ Online Media trong 3 năm 2009-2011 đạt 2.043%. Đến tháng 5/2012, nhu cầu tuyển dụng của ngành này chiếm gần 4,9% trong tổng số nhu cầu trên VietnamWorks.com. Trong khi đó, tỉ lệ tuyển dụng trong các ngành nghề cơ bản như Bán hàng là 17,5%, Marketing là 12,5% và Kế toán/ Kiểm toán 7.8%. Như vậy, dù chỉ mới bắt đầu phát triển trong một vài năm trở lại đây nhưng nhu cầu về nhân lực trong lĩnh vực TMĐT đang giữ một tỷ trọng không nhỏ trên thị trường tuyển dụng và đang có xu hướng gia tăng.
Ngoài ra, sau giai đoạn phát triển Thương mại điện tử 2006-2010, vấn đề phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực TMĐT vẫn đang là một trong những ưu tiên hàng đầu của chính phủ với kế hoạch phát triển mới 2011-2015 theo chiều sâu với những mục tiêu lớn hơn và tầm nhìn xa hơn. Theo đó, các sở công thương tại các tỉnh thành trên cả nước cũng đã đề ra kế hoạch 5 năm nhằm phát triển nguồn nhân lực Thương mại điện tử tại địa phương với nhiều hoạt động dành cho DN như: đầu tư trang thiết bị, phần mềm, tuyên truyền, đào tạo, tổ chức các chuyến tham quan học tập… Có thể nói, chính phủ đang có những chính sách và biện pháp phát triển nguồn nhân lực hữu hiệu nhằm chuẩn bị tốt nhất cho tương lai của TMĐT tại Việt Nam.
Bên cạnh những tín hiệu khả quan về nhu cầu thị trường, chính sách của chính phủ, nguồn lao động trẻ nhanh nhạy trong các lĩnh vực công nghệ thông tin cũng là một yếu tố thuận lợi cho sự phát triển của nguồn nhân lực trong lĩnh vực TMĐT. Tuy nhiên, bài toán nguồn nhân lực vẫn đang tìm lời giải đáp cho các vấn đề về thực trạng đào tạo, kinh nghiệm và kỹ năng người lao động.
Phát triển nhân lực cho Thương mại điện tử trong giao thương quốc tế: Khó vì sao?
Trong báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư vào tháng 5/2012, cả nước hiện có 468.300 DN đang hoạt động, với mục tiêu 80% DN có trang thông tin điện tử, cập nhật thường xuyên thông tin hoạt động và quảng bá sản phẩm của DN (Theo Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT giai đoạn 2011-2015) thì nếu mỗi DN cần ít nhất 1 kỹ thuật viên TMĐT, tổng số kỹ thuật viên cần có đến năm 2015 vào khoảng 374.640 người. Tuy nhiên, mức cung hiện nay lại không đủ để đáp ứng nhu cầu của thị trường tuyển dụng. Theo PGS.TS. Đoàn Thị Mỹ Hạnh, Trường đại học Mở TP HCM: “Với tỷ lệ 2 trường mở chuyên ngành TMĐT, các trường khác chỉ dạy môn TMĐT trong hệ thống các môn học của ngành kinh tế là khá khiêm tốn. Số lượng mà 2 trường có đào tạo chuyên về TMĐT trong cả nước chỉ có thể đáp ứng 0,1% nhu cầu”.
Trong bối cảnh nguồn lao động trẻ dồi dào nhưng lại chưa qua trường lớp đào tạo bài bản về kiến thức và kĩ năng hoạt động TMĐT, chất lượng nguồn nhân lực vẫn là mối quan tâm hàng đầu đối với nhà tuyển dụng. Một thực trạng hiện nay là mặc dù DN sẵn sàng dành ngân sách cho một vị trí chuyên về Thương mại điện tử hay marketing trực tuyến quốc tế, nhưng vẫn khó khăn trong việc tìm được ứng viên phù hợp và phải chọn giải pháp tạm thời là để các nhân sự hiện tại đảm nhiệm luôn các công việc này, điều này cũng ít nhiều gây ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.
Ông Nguyễn Văn Nhân, Giám đốc điều hành công ty Nhân Minh, gắn liền với thương hiệu Qcoffee xuất khẩu và là một thành viên tích cực trên sàn TMĐT Alibaba.com cũng chia sẻ về tiêu chí tuyển dụng nhân viên TMĐT quốc tế của DN: “Ứng viên không chỉ cần thông thạo về ngoại ngữ để thực hiện các thao tác giao dịch trực tuyến với các đối tác mà còn phải có hiểu biết về các thị trường tiềm năng và kinh nghiệm giao thương quốc tế. Bên cạnh đó, kiến thức về dịch vụ sau bán hàng cũng là yếu tố không thể thiếu”. Có thể thấy tuy nhu cầu về nhân lực trong lĩnh vực TMĐT là rất cấp thiết nhưng việc đảm bảo chất lượng nguồn lao động cũng vẫn được các nhà tuyển dụng ưu tiên đặt lên hàng đầu.
Hướng đi của DN trong việc giải quyết bài toán nguồn nhân lực Thương mại điện tử
Trong bối cảnh nguồn cung về nhân lực trong lĩnh vực TMĐT còn hạn chế và chưa mở rộng trên cả nước thì một trong các hướng đi mà các DN thường áp dụng hiện nay là bố trí nhân lực kiêm nghiệm, tuyển dụng các nhân sự am hiểu trong lĩnh vực TMĐT hoặc cử các cán bộ hiện có đi đào tạo bổ sung các kiến thức về ứng dụng TMĐT. Các hướng đi này trước mắt đã góp phần giải quyết bài toán nhân lực hiện nay của các DN tuy nhiên về dài hạn cần có sự tham gia, hỗ trợ của nhiều các đơn vị, tổ chức có liên quan.
Ông Nguyễn Sỹ Dũng, Trưởng khoa TMĐT, Trường Đào tạo, Bồi dưỡng Cán bộ Công Thương Trung Ương chia sẻ: “Theo đánh giá của tôi, nguồn nhân lực cho TMĐT hiện nay không những thiếu về số lượng mà còn cả về chất lượng. Sinh viên ra trường có kỹ năng về TMĐT nhưng kiến thức, kinh nghiệm về giao thương hay trình độ ngoại ngữ còn yếu và chưa thể đáp ứng ngay được nhu cầu của các DN. Để nâng cao chất lượng đầu ra của sinh viên, trường chúng tôi đã có kế hoạch hàng năm cử sinh viên thực tập tại các DN là thành viên của các sàn TMĐT quốc tế như Alibaba.com trong vòng 2 tháng để làm quen với môi trường giao thương thực tế cũng như tích lũy kinh nghiệm để ngay khi tốt nghiệp, các em có thể đáp ứng được yêu cầu tuyển dụng ngày càng cao của các DN”.
Ông Trần Đình Toản, Phó Tổng giám đốc Công ty OSB – Đại lý ủy quyền chính thức của Alibaba.com tại Việt Nam cho biết: “Hiện nay để giải quyết bài toán thiếu hụt nguồn nhân lực trong việc ứng dụng TMĐT của DN cần phải có sự góp sức của các bên tham gia. Bên cạnh việc đẩy mạnh công tác đào tạo nguồn nhân lực trong các cơ sở đào tạo trên cả nước thì các chương trình đào tạo ngắn hạn, bổ sung mang tính thực tế phù hợp với nhu cầu của các DN cần được khai thác triệt để.Nhằm hỗ trợ DN trong việc đào tạo nguồn nhân lực, các Sở Công thương trong cả nước đang xây dựng và triển khai kế hoạch đào tạo về TMĐT dành cho DN. Ngoài ra, các tổ chức, công ty thuộc các lĩnh vực có liên quan cũng thường xuyên tổ chức những buổi tư vấn, đào tạo nhằm cung cấp những kinh nghiệm, kỹ năng hoạt động trong lĩnh vực TMĐT nói chung và trên các sàn TMĐT dành cho DN nói riêng.
Để hỗ trợ các DN xuất khẩu Việt Nam tham gia có hiệu quả trên Alibaba.com, hàng tháng Công ty OSB đều tổ chức các chương trình đào tạo, tư vấn trực tiếp và trực tuyến cho các DN xuất khẩu trên địa bàn cả nước. Các hoạt động này đã đem lại hiệu quả tích cực giúp các DN xuất khẩu Việt Nam đẩy mạnh việc tiếp cận kênh xuất khẩu trực tuyến nhất là trong bối cảnh khó khăn chung của các DN như hiện nay”.